“งดงามวิหารไทลื้อ ลือชื่อผ้าทอสีธรรมชาติ น้ำใสสะอาดวังปาล ผืนป่าเขียวขจี ยึดวิถีวัฒนธรรมไทลือ” ชุมชนกลุ่มชาติพันธุ์ไทลื้อที่เข้ามาตั้งถิ่นฐานในจังหวัดน่าน กับเอกลักษณ์ทางวัฒนธรรมประเพณี และการปรับตัวให้เข้ากับสังคมในโลกยุคปัจจุบัน

บ้านห้วยงู ชุมชนพื้นเมืองบนพื้นที่ราบกลางหุบเขาติดลำน้ำแม่งัด กับทรัพยากรธรรมชาติที่อุดมสมบูรณ์ในการดำรงชีวิต และวิถีวัฒนธรรมท้องถิ่นที่เป็นเอกลักษณ์

บ้านสุเม่นเหนือ หย่อมบ้านห้วยระแห้ ชุมชนกลุ่มชาติพันธุ์ลีซูที่มีวิถีชีวิตประเพณีวัฒนธรรมและภูมิปัญญาที่เป็นเอกลักษณ์ กับการตั้งถิ่นฐานบนพื้นที่ที่มีทรัพยากรธรรมชาติอันอุดมสมบูรณ์

ชุมชนกะเหรี่ยงบ้านภูเหม็นได้รับการประกาศเป็น “พื้นที่คุ้มครองทางวัฒนธรรมพิเศษ” โดยศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน) ซึ่งเป็นไปตามแนวทางการฟืนฟูวิถีชีวิตชาวกะเหรี่ยง ตามมติคณะรัฐมนตรี 3 สิงหาคม 2553ในชุมชนกะเหรี่ยงบ้านภูเหม็นมี “ลำห้วยพุเม้ยง์” ซึ่งเป็นเสมือนเส้นเลือดใหญ่ที่หล่อเลี้ยงชาวกะเหรี่ยงบ้านภูเหม็นมายาวนานกว่า 400 ปี เป็นแหล่งน้ำในการอุปโภคบริโภค แหล่งน้ำในการทำการเกษตร และเป็นแหล่งอาหารตามธรรมชาติของชุมชนในชุมชนกะเหรี่ยงบ้านภูเหม็นมีต้นไม้ขนาดใหญ่ขึ้นอยู่เป็นกลุ่ม มีจำนวน 5 ต้น ชื่อว่า “ต้นสมพงษ์” แต่ละต้นมีอายุกว่า 100 ปี เป็นศูนย์รวมความเชื่อความศรัทธาทางจิตวิญญาณของคนที่อยู่กับป่า แต่เป็นที่น่าเสียดายอย่างยิ่ง เมื่อเดือน เมษายน 2566 เกิดลมพายุพัดผ่านชุมชนกะเหรี่ยงบ้านภูเหม็นอย่างรุนแรง ส่งผลให้ต้นสมพงษ์ขนาดใหญ่ทั้ง 5 ต้น ล้มทั้งยืน บางต้นล้มแบบหัก ขาดครึ่งกลางลำต้นลงมา จากนี้ไปคงเหลือเพียงชื่อที่เป็นตำนานเท่านั้นในชุมชนกะเหรี่ยงบ้านภูเหม็น เป็นแหล่งรวมอารยธรรมกะเหรี่ยงโปว์ทางด้านจิตวิญญาณและความเชื่อ ด้วยเหตุผลที่ว่า ในชุมชนแห่งนี้ในปัจจุบันมีเจ้าวัด (ผู้นำแห่งจิตวิญญาณ) ถึง 3 คน คือ เจ้าวัดผู้ชาย 2 คน ผู้นำจิตวิญญาณที่เป็นผู้หญิง (แม่ย่า) อีก 1 คน ในทุก ๆ ปี จะมีพิธีการไหว้เจดีย์ถึง 3 ครั้ง ได้แก่ การไหว้เจดีย์ในเดือน 3 เดือน 5 และเดือน 7 ซึ่งถือว่าเป็นปรากฏการณ์ที่ยิ่งใหญ่และน่าเหลือเชื่อมาก เพราะชุมชนกะเหรี่ยงส่วนใหญ่ไม่มีเจ้าวัดกันแล้วชุมชนกะเหรี่ยงบ้านภูเหม็นเห็นถึงความสำคัญของการทำไร่หมุนเวียน จึงพยายามรื้อฟื้นวิถีการทำไร่หมุนเวียนให้กลับคืนมาดังเช่นในอดีต แต่พื้นที่สำหรับการทำไร่หมุนเวียนนั้นอาจจะน้อยลง เพราะปัจจุบันทุกคนมีพื้นที่จำกัด และการพักฟื้นหน้าดินหลังจากการทำไร่หมุนเวียนก็คงจะไม่นานถึง 7 – 8 ปี ดังเช่นในอดีต อาจจะเป็นการหมุนเวียนระหว่างการปลูกข้าวไร่กับพืชชนิดอื่นแทนการทิ้งร้างของพื้นที่ทำไร่หมุนเวียน 

นั่งหลังช้างชมธรรมชาติ สัมผัสบรรยากาศหมู่บ้านกลางหุบเขา ยลวิถีอัตลักษณ์ปกาเกอะญอที่บ้านทิโพจิ

ป่าไม้สมบูรณ์ เป็นแหล่งหาเห็ดโคน มีวัดบ่อเก่าบน เป็นแหล่งรวมศรัทธา และประกอบกิจกรรมทางพระพุทธศาสนา วัดสงบร่มรื่นด้วยต้นไม้ มีศาลากลางน้ำและโบสถ์ที่สวยงาม

ชุมชนประไรโหนก กับวิถีวัฒนธรรมท้องถิ่นและมรดกภูมิปัญญาอันล้ำค่าในการทำไม้กวาดดอกหญ้า สู่การพัฒนาระบบเศรษฐกิจพื้นฐานเพื่อสร้างเสริมศักยภาพชุมชน

ชุมชนกลุ่มชาติพันธุ์อาข่า-ไทลื้อจากหลายพื้นที่เข้ามารวมตัวกันเพื่อแสวงหาพื้นที่ทำกินและพัฒนาคุณภาพชีวิต สู่สังคมพหุวัฒนธรรมท่ามกลางดินแดนธรรมชาติในพื้นที่ชายแดนริมฝั่งแม่น้ำโขง

หลีกเร้นความวุ่นวายจากป่าปูน ล่องแพตามเขื่อนวชิราลงกรณสู่หมู่บ้านกลางน้ำ "ปิล๊อกคี่" สัมผัสความเงียบสงบและงดงามของทรัพยากรธรรมชาติที่หลายคนถวิลหา

มีลักษณะเป็นป่าชายเลน ติดกับทะเลอ่าวไทย พร้อมด้วยป่าโกงกางเขียวขจี เป็นที่อยู่อาศัยของสัตว์น้ำและสัตว์ปีกนานาชนิด นอกจากนี้ในพื้นที่อ่าวบางปูเมื่อครั้งอดีต ยังเป็นเมืองท่าที่มีการติดต่อค้าขาย และเส้นทางการเดินเรือในสมัยกรุงศรีอยุธยา

เป็นชุมชนต้นแม่น้ำสายบุรี มีความหลากหลายทางธรรมชาติ และวัฒนธรรม รวมทั้งยังมีแร่ทองคำในพื้นที่อีกด้วย

ชุมชนท่าบ่อมีความใกล้ชิดกับทรัพยากรลุ่มน้ำสงคราม ชุมชนมีการจัดการในรูปแบบสิทธิชุมชนที่ได้รับการสืบทอดมาแต่ครั้งโบราณ เป็นการใช้กระบวนการที่สัมพันธ์กับการใช้ภูมิปัญญาในการใช้ประโยชน์และอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ

พื้นที่ยอดนิยมของนักท่องเที่ยวชาวต่างชาติในละแวกบางลำพู ถนนข้าวสาร เป็นถนนติดริมแม่น้ำเจ้าพระยา มีทั้งร้านอาหาร โรงแรม โฮสเทล บริษัททัวร์ ร้านกาแฟ ร้านของหวาน รวมถึงมุมถ่ายรูป และสวนสาธารณะสำหรับพักผ่อนหย่อนใจ

"แหล่งท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม เสน่ห์ชุมชนตามวิถีอิสลาม" จากแนวคิดการอนุรักษ์วิถีชีวิตดั้งเดิมสู่การเริ่มพัฒนาการท่องเที่ยว โดยสมาชิกในชุมชนมีส่วนร่วม ภายใต้การอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม สร้างสรรค์ผลิตภัณฑ์เพิ่มมูลค่าจากวัสดุธรรมชาติ กระทั่งได้รับเลือกให้เป็น 1 ใน 81 ชุมชนท่องเที่ยว New Normal จากองค์การบริหารการพัฒนาพื้นที่พิเศษเพื่อการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน

จากกลุ่มคนที่เข้ามาอาศัยอยู่ชั่วคราวตามพื้นที่เกษตรกรรม กลายเป็นชุมชนบนพื้นที่ที่มีทรัพยากรธรรมชาติอุดมสมบูรณ์ สู่ศูนย์ศิลปาชีพบ้านแม่ต๋ำพื้นที่พัฒนาศักยภาพชุมชน

กลุ่มชุมชนขนาดเล็กบนพื้นที่ทรัพยากรทางธรรมชาติที่อุดมสมบูรณ์ แหล่งปลูกกาแฟสายพันธุ์อาราบิกาที่ขึ้นชื่อ และสถานที่ท่องเที่ยวที่มีกลิ่นอายของธรรมชาติ