บ้านเมืองปอนเป็นหมู่บ้านที่ยังคงอนุรักษ์รูปแบบไทใหญ่ไว้ตั้งแต่ดั้งเดิม การทำจองพารา มีลักษณะคล้ายปราสาท โครงทำจากไม้ไผ่ ชนชาติไทยใหญ่ที่ยังคงสืบสานความศรัทธาในพระพุทธศาสนา

ใจกลางชุมชนมีต้นมะขามยักษ์อายุกว่าร้อยปี เป็นเสมือนศูนย์รวมความเชื่อและจิตวิญญาณของชาวกะเหรี่ยงโปว์บ้านคลองแห้ง (ปัจจุบันนี้ต้นไม้นี้ตายไปแล้ว)ในชุมชนบ้านคลองแห้งมีต้นไทรขนาดใหญ่อยู่ท้ายหมู่บ้าน ปัจจุบันเป็นรุกขมรดกทางวัฒนธรรม เป็นศูนย์รวมความเชื่อและจิตวิญญาณของชุมชน เป็นต้นไม้ที่คนในชุมชนใช้ในการประกอบพิธีค้ำต้นไทรประจำปีมีแม่น้ำคลองแห้งเป็นแหล่งน้ำกินน้ำใช้ และเป็นเสมือนเส้นเลือดใหญ่ที่หล่อเลี้ยงผู้คนในชุมชนตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน มีความสำคัญต่อการดำรงวิถีชีวิตชาวกะเหรี่ยงโปว์บ้านคลองแห้งมีโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพประจำตำบล ที่ชาวกะเหรี่ยงบ้านคลองแห้งใช้บริการด้านสุขภาพมีโรงเรียนบ้านคลองแห้งวิทยาเป็นสถานศึกษาสำหรับลูกหลาน        ชาวชาวกะเหรี่ยง ทำให้ลูกหลานไม่ต้องไปเรียนห่างไกลบ้านวัดคลองแห้งวัฒนาราม เป็นศูนย์รวมจิตใจของชาวกะเหรี่ยงโปว์ เป็นสถานที่ประกอบศาสนกิจและเป็นที่พึ่งทางใจของชาวบ้าน

ร่วมไหว้ขอพรปู่ตาแสง ภูมิปัญญาทอผ้าลายขิด เครื่องจักสานจากกก อัศจรรย์เกษตรอินทรีย์ ชีวีวิถีหัตถกรรมตีเหล็ก 

บ้านแม่สะป๊อก ชุมชนกลุ่มชาติพันธุ์ปกาเกอะญอและชนพื้นเมือง กับการตั้งถิ่นฐานบนพื้นที่ที่มีทรัพยากรธรรมชาติ ผืนป่า แหล่งน้ำ และสภาพแวดล้อมที่สวยงาม

ชุมชนชาติพันธุ์อิ้วเมี่ยน แม่สานสามัคคี เป็นชุมชนที่อยู่อาศัยกันเป็นกลุ่มเครือญาติ ตระกูลขนาดใหญ่ ส่วนมากเป็นพี่น้องหรือตระกูลเดียวกัน มีบางส่วนที่อพยพมาจากจังหวัดอื่นบ้างสินค้าชุมชน ได้แก่ ผ้าปักมือของชาวอิ้วเมี่ยน ที่มีเอกลักษณ์สวยงาม  และแอบแฝงไปด้วยการสื่อความหมาย  เครื่องประดับของชาวเผ่าเมี่ยนที่เป็นเครื่องเงินล้วนมีความสวยงามเป็นอย่างมาก

ถิ่นฐานของชนเผ่าคะฉิ่นเพียงหมู่บ้านเดียวในประเทศไทย ที่ยังรักษาประเพณีวัฒนธรรมดั้งเดิมไว้ได้ ไม่ว่าจะเป็นลวดลายผ้าทอ ภาษาพูด ดนตรี การรำมะหน่าว เป็นต้น

การนับถือบูชาทวดหัวเขาแดง และการทำประมงภายในพื้นที่ชุมชน และมีโบราณสถานที่สำคัญ

ชุมชนที่อาศัยอยู่ท่ามกลางธรรมชาติ กับการใช้ทรัพยากรท้องถิ่นเพื่อสร้างเศรษฐกิจชุมชน และวิถีวัฒนธรรม ประเพณี ความเชื่อของชาวเขาเผ่ากะเหรี่ยงที่เป็นเอกลักษณ์

บ้านพลั่งแท ชุมชนกลุ่มชาติพันธุ์กับการตั้งถิ่นฐานบนพื้นที่ที่มีทรัพยากรธรรมชาติที่อุดมสมบูรณ์ และวิถีชีวิตวัฒนธรรมท้องถิ่นที่เป็นเอกลักษณ์

ใจกลางชุมชนบ้านไซเบอร์ มีต้นไทรขนาดใหญ่ อายุกว่า 100 ปี ตั้งโดดเด่นสง่าอยู่ในบริเวณหมู่บ้าน เป็นเสมือนศูนย์รวมความเชื่อและจิตวิญญาณของผู้คนในชุมชน และเป็นแหล่งประกอบพิธีกรรมค้ำต้นไทรของชุมชนในชุมชนบ้านไซเบอร์มีแม่น้ำคอกควายที่ไหลผ่านชุมชนเป็นระยะทางกว่า 800 เมตร ซึ่งเปรียบเสมือนเป็นเส้นเลือดใหญ่ที่หล่อเลี้ยงผู้คนในชุมชนบริเวณใกล้ ๆ กับชุมชนมีน้ำตกไซเบอร์ที่มีความงดงาม เป็นแหล่งท่องเที่ยวลำดับต้น ๆ ของจังหวัดอุทัยธานี มีนักท่องเที่ยวเดินทางมาท่องเที่ยวจำนวนมากเดินทางมาท่องเที่ยวทุกปี แต่ปัจจุบันได้ปิดปรับปรุงสถานที่ท่องเที่ยวน้ำตกไซเบอร์ ไม่อนุญาตให้ใครเข้าชม เนื่องจาก ที่ผ่านมามีนักท่องเที่ยวเสียชีวิตในบริเวณน้ำตกเป็นประจำทุกปี ทางการจึงต้องปิดปรับปรุงจนกว่าจะเชื่อมั่นได้ว่ามีความปลอดภัยสูงสุด จึงจะพิจารณาความเหมาะสมในการเปิดดำเนินการต่อไปชุมชนแห่งนี้มีเจ้าวัดที่เป็นผู้นำแห่งจิตวิญญาณ ชื่อว่า “นายทองอินทร์  บูโกก” และมีพิธีกรรมไหว้เจดีย์เป็นประจำทุกปี

บ้านดงเย็นดินแดนแห่งวิถีเกษตรอินทรีย์ วิถีชีวิตความเป็นอยู่เรียบง่าย พึ่งพิงตัวเอง

บ้านบ่อมอญ-บ่อพราหมณ์ เป็นชุมชนที่สืบสานพิธีกรรมงานปีผีมด พิธีกรรมที่สะท้อนระบบความสัมพันธ์ระหว่างเครือญาติภายในชุมชน นอกจากนี้การประกอบพิธีกรรมนำไปสู่การสร้างความมั่นคงทางจิตใจแก่บุคคล สร้างสำนึกความเป็นกลุ่ม สร้างระบบการควบคุมทางสังคม สร้างความร่วมมือและสร้างเครือข่ายให้แก่ชุมชน การสืบสานพิธีกรรมของชุมชน ทำให้ได้รับการขึ้นบัญชีเป็นมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมระดับชาติ ปี พ.ศ. 2566