บริเวณวัดริมออนใกล้กับวิหาร มีกุฏิเก่าหรือที่ชาวบ้านเรียก "ศาลาร้อยปี" ซึ่งเป็นศาลาไม้ยกพื้นสูง ก่อสร้างในสมัยที่ครูบาแก้ว เริ่มสร้างวัดริมออนช่วงปี พ.ศ. 2478-2483 ปัจจุบันคณะกรรมการหมู่บ้านและชาวบ้านริมออนได้มีมติร่วมกันที่จะอนุรักษ์อาคารไม้หลังนี้ไว้เป็นสถานที่ศึกษาทางประวัติศาสตร์และแหล่งท่องเที่ยวสำหรับคนรุ่นหลังต่อไป

ชุมชนเกษตรกรรมที่อาศัยอยุ่ใกล้กับอ่างเก็บน้ำแก่งเลิงจาน ชุมชนที่มีวิถีชีวิตเรียบง่ายแบบชนบท มีโบราณสถานที่อาจไม่มีรูปแบบชัดเจนแต่มีเรื่องราวและซากหลงเหลืออยู่บ้าง

ท่าเรือโบราณน้ำใส บวงสรวงพระธาตุดอยโดน งามเลิศล้ำธรรมมาสโบราณ เลื่องลือไกลดอยหลวง ประชาชนเก่งกสิกรรม งานจักสานไม้ไผ่เลื่องชื่อ

หมู่บ้านที่แยกตัวออกมาจากบ้านบุเปือย เป็นที่ราบสูงสลับกับเนินเตี้ย สภาพดินเป็นดินแดงภูเขาไฟ เหมาะแก่การปลูกพืชทุกชนิด ส่วนวัฒนธรรมในระยะแรกได้รับอิทธิพลจากชาวกูย ก่อนภายหลังได้รับอิทธิพลจากชาวไทยเชื้อสายลาวเข้ามาผสมผสาน  และได้กลายเป็นวัฒนธรรมหลักของชุมชนในที่สุด

พิพิธภัณฑ์ประวัติศาสตร์ แหล่งท่องเที่ยวจุดชมวิว

บ้านนาหลวง หนึ่งในพื้นที่แหล่งกำเนิดข้าวสายพันธุ์หอมไชยา ซึ่งเป็นข้าวที่มีชื่อเสียงมากที่สุดในเมืองไชยา 

ชุมชนบ้านหนองตื่นเป็นชุมชนที่การตั้งบ้านเรือนตามรูปแบบของคนอีสาน หมู่บ้านแห่งนี้ยังเป็นสนามวิจัยของนักวิชาการคนดังเช่น ชาร์ล เอฟ คายส์

ธรรมาสน์เสาเดียว ศาสนวัตถุเชิงสัญลักษณ์ที่มีบทบาทสำคัญในการประกอบประเพณีและพิธีกรรมทางศาสนาของชาวบ้าน และมรดกภูมิปัญญาของชาวผู้ไท 

ประเพณีพิธีกรรมอันเนื่องเกี่ยวกับความตายของคนเขมรถิ่นไทย กับการเล่นตุ้มโมงที่เป็นดนตรีชั้นสูงของชาวบ้านปอยตะแบง 

น้ำตกปาแต ชุมชนริมเทือกเขาบูโด

ลานพรุขนาดใหญ่ 

การอยู่รวมกันของกลุ่มชาติพันธุ์ชาวบน ไทยลาว และไทยโคราช ซึ่งมีความต่างกันด้านภาษา การแต่งกาย คติความเชื่อ ประเพณีและพิธีกรรม ทำให้บ้านน้ำลาดเกิดการแบ่งแยกคุ้มบ้านออกเป็น 3 คุ้มคือ คุ้มน้ำลาด คุ้มซับหงส์ และคุ้มซับเจริญ